Cukier waniliowy to składnik deserów w kuchni środkowoeuropejskiej i skandynawskiej. Przyrządzany jest z cukru buraczanego łączonego z laskami wanilii lub z ekstraktem wanilii. Jest bardzo popularnym składnikiem ciast w Europie, szczególnie w Polsce, Niemczech i na Węgrzech.
Powstaje poprzez wymieszanie białego cukru ze świeżymi i mięsistymi laskami wanilii. Jest uważany za najbardziej naturalną metodę dodawania potrawom słodkości i bogatego aromatu. Pachnie bardzo intensywnie. Cukier wanilinowy jest dodatkiem używanym do domowego przygotowywania ciast, ciasteczek, lodów, polew i innych deserów. Można go dodać także do kawy czy gorącej czekolady. Coraz częściej znajduje zastosowanie jako składnik sosów do mięs. Jako tańszy zamiennik stosowany jest cukier wanilinowy, nieco uboższym aromacie.
Naturalny cukier wanilinowy zawiera co najmniej 27% wanilii i zazwyczaj można go kupić w sklepach ze zdrową żywnością, ponieważ wanilia jest trzecią najdroższą przyprawą na świecie. Można wykonać go samodzielnie w domu.