Aromatyczne krzaki bzu, rozrastające się tak, że potrafią przypominać małe drzewo, możemy spotkać wszędzie. W parkach i na skrajach łąk, na skwerach czy w lasach. Szeroko rozcapierzone skupiska jasnych, białawych lub różowych kwiatów udekorowane mnogością malutkich, ciemnofioletowych kuleczek – owoców bzu czarnego – od czasów pogańskich przykuwały uwagę człowieka.
Bez czarny występuje w wielu mitach czy podaniach ludowych z całego świata. Niemniej nie bez przyczyny jego inną nazwą jest – bez lekarski. Kwiaty i owoce, a nawet korzenie, liście czy kora bzu od dawien dawna wykorzystywane są w celach leczniczych. Tak w medycynie ludowej, jak w farmakoterapii.
W medycynie wykorzystuje się przede wszystkim kwiaty oraz owoce bzu czarnego, które wykazują różnorodne, dobroczynne działania. Przede wszystkim preparaty z kwiatów i owoców bzu, np. napary czy nalewki – których przepisy są łatwo dostępne – są pomocne w okresach zwiększonej zachorowalności na infekcje górnych dróg oddechowych. Poprawiając odporność wspomagają profilaktykę, a działając napotnie czy wykrztuśnie przyspieszają wyleczenie przeziębienia czy kataru, koją objawy grypy bądź anginy; obniżają też gorączkę.
Można je stosować jako płukanki do gardła. Drugim z podstawowych zastosowań jest przyniesienie ulgi przy problemach z oczami. Przemywanie oczu płukanką z kwiatów bzu odświeża oczy i pomaga na przykład na zapalenie spojówek. Przeciwzapalne właściwości bzu czarnego również, co jasne, pozytywnie skutkują w przypadku wspomnianych wcześniej stanów zapalnych górnych dróg oddechowych.
Warto również zaznaczyć pożyteczny wpływ bzu czarnego na układ trawienia, leczenie biegunek czy problemów z układem moczowym dzięki działaniu przeczyszczającemu i moczopędnemu. Bez czarny ma również słabe właściwości odtruwające, pomaga pozbyć się toksyn z organizmu. Zewnętrznie natomiast – okłady z naparu z kwiatów bzu wspomagają gojenie ran, wybielanie skóry, niwelację stanów zapalnych czy leczenie owrzodzeń.
Dodatkowo preparaty z bzu czarnego wykazują lekkie działanie przeciwbólowe, mogą być pomocne przy nerwobólach, migrenach, reumatyzmie, bądź – przede wszystkim – przy bolesnym miesiączkowaniu. Jako ciekawostkę można dodać, że niektórzy przypuszczają, jakoby bez czarny pomagał w regulacji cholesterolu – niemniej jak dotąd nie pojawiły się badania potwierdzające ten pogląd. Inne badania mówią natomiast, że ekstrakt z liści i owoców bzu może służyć osobom zmagającym się ze stanami depresyjnymi.
Mówiąc o substancjach, jakie możemy znaleźć w owocach, liściach czy kwiatach bzu czarnego, przede wszystkim pamiętać należy, że w stanie nieprzetworzonym są one trujące. Odpowiedzialne za to glikozydy – sambucyna i sambunigryna – rozkładają się dopiero w wysokiej temperaturze. Dlatego nie należy przyjmować bzu czarnego na surowo, a najrozsądniej będzie pamiętać o tym, że dołączenie preparatów bzu czarnego do diety, powinno być przemyślane – jak w przypadku każdego innego suplementu ziołowego.
A najlepiej skonsultowane z lekarzem, farmaceutą bądź dietetykiem. Wówczas będziemy mieć pewność, że odwary, napary czy tabletki z bzem czarnym przyniosą nam same korzyści, dzięki swojemu kompleksowemu składowi. Bez lekarski (przede wszystkim kwiaty i owoce) zawierają, oprócz glikozydów, także rozmaite mikroelementy i witaminy (np. C czy niektóre z grupy B), garbniki i pektyny, różne kwasy (m.in. chlorogenowy czy linolowy), substancje flawonoidowe takie jak rutyna czy kwercetyna, a także olejki eteryczne, antocyjany i wiele innych.
W aptekach i sklepach możemy znaleźć rozmaite leki bądź produkty lecznicze oparte o bez czarny. Tabletki na kaszel, susz do zalewania, ekstrakty i nalewki, specyfiki na trawienie, płukanki czy kremy, mieszanki ziołowe. Bardzo zróżnicowana oferta wskazuje na to, że wielokierunkowe działanie bzu czarnego jest potwierdzane doświadczeniem.
