Buraki – co warto wiedzieć ? Już w Babilonie i Mykenach około 2000 lat p.n.e. liści buraków używano do celów leczniczych. Dopiero 800 lat p.n.e.w krajach śródziemnomorskich wykorzystywano buraki jako warzywa korzeniowe do celów spożywczych. Z czasem wyhodowano z jednego gatunku, odmienne podgatunki: buraki korzeniowe i buraki liściowe. Z korzeniowego powstały trzy najważniejsze odmiany: buraki ćwikłowe, cukrowe i pastewne.
Buraki (Beta L.) należą do rodziny szarłatowatych, są jednym z najpopularniejszych warzyw uprawianych zarówno w Polsce, jak i na wszystkich kontynentach.
Polska znajduje się w czołówce światowych producentów buraków cukrowych. Największe uprawy znajdują się w Wielkopolsce. Buraki ćwikłowe i jego młode liście – botwina, to drugie po marchwi warzywo korzeniowe, uprawiane w Polsce, w przemyśle spożywczym jako surowiec do produkcji soków pitnych i zagęszczonych, ćwikły, mrożonek, suszu i sałatek, oraz produkt o właściwościach leczniczych.
Popularne przepisy z buraka:
- Sałatka do słoików z burakiem ćwikłowym
- Pieczone frytki z buraka z dipem ziołowym
- Zupa krem z pieczonych buraków i malin
Buraki to bogactwo witamin i minerałów, cenne źródło zdrowia.
- Witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B4. B5, B6), witaminy C, A, K oraz E.
- Minerały: wapń, żelazo, mangan, miedź, mangan, potas, bor, fosfor, sód, cynk, kobalt.
- Kwasy organiczne: jabłkowy, szczawiowy, cytrynowy, kwas foliowy i nikotynowy.
- Naturalne barwniki pochodzenia roślinnego – antocyjaniny oraz kwasy fenolowe.
- Buraki zawierają dwa rzadko występujące składniki (pierwiastki), rubid i cez, które są do siebie podobne, zbliżone właściwościami i mogą zastępować potas.
- Barwę zapewniają burakom silne przeciwutleniacze (antyoksydanty).
Właściwości zdrowotne buraków.
- Soczyste buraki są bogate w jod, nazywany pierwiastkiem życia. Jod jest niezwykle istotnym elementem diety w przypadku osób cierpiących na niedoczynność tarczycy.
- Buraki uważa się za najlepsze, naturalne źródło betainy. Betaina (czerwień buraczana), chroni organizm, umożliwia jego prawidłowe funkcjonowanie, jest wchłaniana w niewielkim stopniu, po czym wydalana jest z organizmu z moczem.
- Buraki mają właściwości oczyszczające jelita, zapobiegają zaparciom, wspomagają wydalanie.
- Zawarte w burakach pektyny ułatwiają niszczenie bakterii gnilnych. Błonnik przyspiesza przemianę materii, wspomaga proces odchudzania.
- Buraki stanowią bogactwo przeciwutleniaczy, które wspomagają funkcjonowanie układu krwionośnego.
- Świeży sok z buraków to naturalny lek na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Sok zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów, poprawia przepływ krwi.
- Buraki są bogate w minerał o nazwie krzem, nazywany pierwiastkiem życia, a także pierwiastkiem hamującym mechanizm starzenia się organizmu.
- Buraki łagodzą dolegliwości przekwitania, objawy związane z menopauzą.
- Spożywanie buraków hamuje wzrost komórek guza rakowego w przypadku nowotworów piersi i prostaty.
- Buraki pieczone, gotowane i w postaci soków wzmacniają układ odpornościowy organizmu, w szczególności przed chorobami wywołanymi przez wirusy np. zapalenie oskrzeli, grypa czy angina.
- Betaina ma właściwości przeciwnowotworowe, bakteriostatyczne, bakteriobójcze oraz przeciwwirusowe i przeciwzapalne.
- Pieczone buraki zawierają składnik leków przeciwdepresyjnych (betanina).
- Betaina pomaga w przetwarzaniu tłuszczów, detoksykacji, chroni wątrobę przed toksycznym zatruciem alkoholowym.
- Sok z kiszonych buraków uzupełnia niedobór witamin i składników mineralnych, jest skuteczny na kaca.
- Spożywanie buraków zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby metabolicznej kości (osteoporozy), buraki zapobiegają zmianom miażdżycowym w tętnicach.
- Obecny w burakach tryptofan poprawia samopoczucie, jest „lekarstwem” na bezsenność i depresje.
- Buraki w diecie zmniejszają poziom cholesterolu LDL (zły cholesterol).
- Sok z buraków może poprawić słabe krążenie krwi w mózgu. Badania wykazały, że buraki w diecie mogą spowolnić rozwój demencji na wczesnym etapie, oraz złagodzić jej przebieg.
- Buraki zawierają cukier, nie są polecane w dużych ilościach przy cukrzycy. Indeks glikemiczny buraka wynosi 30. Należy unikać produktów o wartości IG powyżej 50.
- Buraki są źródłem żelaza. W 100 gr buraków zawartość żelaza to 1,7 mg, w soku z buraków to około 1 mg.
- Witamina B12 nazywana czerwoną witaminą, zawarta w burakach, łagodzi bóle stawów, dolegliwości w obszarze kręgosłupa lędźwiowego.
- Beta-karoten zawarty w burakach zmniejsza lub spowalnia niepełnosprawność narządów wzroku (zwyrodnienie plamki żółtej i zaćmę).
Ciekawostki o burakach
- W XIX wiecznej Anglii buraki były wykorzystywane do pozyskania czerwonego barwnika – czerwieni buraczanej. Kobiety używały soku z buraka jako naturalnego środka do farbowania włosów.
- W starożytnych kronikach sporządzonych w Asyrii przez urzędników buraki opisywane były jako rośliny ozdobne w legendarnych Wiszących Ogrodach Semiramidy w Babilonie w 800 roku p.n.e.
- Te popularne warzywa do Polski trafiły w XIV wieku, podawane były na stole Władysława Jagiełły.
- Zgodnie z legendą, buraki znane były już za panowania Piastów. Protoplasta dynastii Piastów, Kmieć Piast, częstował gości mięsem, rybami, grzybami i burakami podczas uczty z okazji postrzyżyn syna.
- Pod koniec XVIII wieku w burakach odkryto sacharozę.
- Niektórzy naukowcy twierdzą, że aż do XVIII wieku, barszcz sporządzano z owoców i łodyg zdziczałej rośliny barszczu zwyczajnego, przypominającej barszcz Sosnowskiego. Zupa miała ostro-kwaśny smak i lekko odurzające właściwości.
- W majątku Konary na Śląsku, w 1802 roku uruchomiono pierwszą w Polsce cukrownię na skalę przemysłową.
- Wrocławski działkowiec w 2011 roku wyhodował okaz buraka o wadze 5 kg.
- Plamy z buraka, możemy usunąć, posypując poplamione miejsce naturalnym środkiem czyszczącym, solą sodową kwasu borowego (boraks dostępny w aptece).
- W burakach znajduje się brom. Brom hamuje wydzielanie testosteronu, męskiego steroidowego hormonu płciowego, który wpływa na obniżenie potencji.
- Buraki i sok z buraków zawierają szczawiany. Nadmiar w diecie może zaostrzyć nasilenie objawów reumatyzmu, kamicy nerkowej oraz dny moczanowej.
Buraki w kuchni
Barszcz czerwony jest ważną, wigilijną potrawą, jak również smaczną wartościową zupą, niezależnie od pory roku. W kuchni polskiej znajdziemy przepisy na tradycyjne potrawy z burakami, jak i kulinarne odkrycia, z burakami w roli głównej. Pomysły na buraka to bardzo proste w przygotowaniu buraki z grilla, buraczane kotleciki inaczej wege-burgery, popularna botwina, smaczne na ciepło i zimno przekąski. Idealne dopełniają sałatki, musy, pasty. Buraki w kuchni to zdrowe odżywianie i pyszne smaki.