Dynię zwyczajowo zalicza się do warzyw, według kryteriów botanicznych miąższ dyni jest owocem, dużą jadalną jagodą osiągającą nawet 200 kg. Najstarsze ślady dotyczące pochodzenia dyni to resztki nasion i pędów, znalezione w jaskini Oaxaca w Meksyku liczące co najmniej 10 000 lat oraz w jaskini Ocampo i Tehuacan liczące około 7 000 lat.
Starożytny polityk i wódz rzymski Lukullus (117–56 r. p.n.e.) nazywany największym łakomczuchem starożytności, na ucztach słynących z wyszukanych dań, podawał dynię smażoną w miodzie. Jemu też zawdzięczamy sprowadzenie do Europy czereśni.
Najstarsze freski ilustrujące dynię pochodzą z 1515 – 1518 roku, przedstawiają 170 roślin, w tym dynię piżmową, zwyczajną i olbrzymią.
Uprawę dyni rozpowszechnili Indianie. W XV wieku powracające do Hiszpanii statki Kolumba przywiozły dynię do Europy. Początkowo dynia była warzywną ciekawostką, wiek później odkryto jej zalety, uprawiano ją niemal na wszystkich kontynentach.
Do Polski dynia trafiła w XVI wieku, uprawiano ją jako roślinę leczniczą. Szybko zdobyła popularność jako warzywo jadalne, o wielu właściwościach zdrowotnych. Uprawiane odmiany to dynia grubo miąższowa, piżmowa, Hokkaido i Halloween. Najczęściej uprawiana jest dynia olbrzymia, roślina jednoroczna, szybko rosnąca, o owocach ważących nawet powyżej 50 kg. Największym producentem dyni w UE jest Bułgaria następnie Hiszpania, Francja, Niemcy, Portugalia, Polska.
Największym producentem dyń na świecie są Chiny, Stany Zjednoczone, Iran, Rosja, Meksyk.
Witaminy, minerały, właściwości odżywcze.
- Dynię o pomarańczowym miąższu zalicza się do najcenniejszych dyniowców. Ciemniejszy kolor oznacza, że owoc zawiera karoten, czyli prowitaminę A (426 mg ). Owoc dyni jest bogaty w witaminy B1, B2, C, PP.
- Zawiera także składniki mineralne takie jak potas, magnez, żelazo, fosfor, wapń i całkowicie pozbawiona jest sodu.
- Dynia to bogactwo białka, jest niezwykle niskokaloryczna, w 100g owocu znajduje się tylko 28 kcal. Miąższ dyni obfituje w wodę.
- Pestki to około 45% tłuszczu, około 27% białka, od 11 do 19% cukrów. Nasiona zawierają witaminę B1 (tiamina), B2 (ryboflawina), kwasy organiczne, wielocukry, enzymy, lecytynę.
Działanie lecznicze dyni.
- W naturalny sposób wzmacnia system immunologiczny. Wzmacnia odporność osłabionego po chorobie organizmu.
- Zapobiega pasożytom przewodu pokarmowego (pestki).
- Kompot z dyni jest składnikiem diety przy problemach z wypróżnieniem.
- Miąższ z dyni jest środkiem uspakajającym i łagodzącym przy zapaleniu jelita cienkiego i zakażeniu bakteryjnym jelita grubego.
- Zwalcza stany zapalne prostaty i zapobiega chorobom (pestki dyni).
- Dynię zaleca się w chorobach żołądka, przy przewlekłych i zapalnych zmianach skórnych.
- Spożywanie dyni zalecane jest w chorobach reumatycznych, infekcji dróg moczowych i nerek, przy zaburzeniach oddawania moczu.
- Dynia należy do warzyw niskokalorycznych, pomaga w kuracjach odchudzających. Jest lekkostrawna i łatwo przyswajalna.
- Poprawia metabolizm, reguluje poziom ciśnienia krwi, reguluje poziom cholesterolu HDL.
- Jest produktem diety w żywieniu osób chorych na miażdżycę, stwardnienie tętnic, nadciśnienie tętnicze.
- Składniki mineralne w miąższu zapobiegają pojawianiu się krzywicy u dzieci.
- Miąższ dyni, bogate źródło witamin i składników mineralnych wzmacnia wzrok. Zmniejsza „Suche” zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem – AMD, zapobiega powstaniu zaćmy.
- Dzięki dużej zawartości kukurbitacynów, pestki dyni, działają przeciwnowotworowo i przeciwbakteryjne. Nieprzesuszone świeże pestki stosuje się w zwalczaniu pasożytów wewnętrznych.
- Dynia ma wysoki indeks glikemiczny (IG75), nie jest wskazana dla cukrzyków.
- Zapobiega infekcjom wirusowym układu oddechowego (dynia w postaci gotowanej, pieczonej). Świeży Sok może być pomocny w problemach z nadkwasotą.
- Nasiona pomagają w leczeniu chorób skóry, takich jak trądzik i opryszczka.
- Zawartość potasu w oleju z pestek działa oczyszczająco i rozjaśniająco na skórę. Nawilża, natłuszcza, wygładza, zmiękcza i łagodzi podrażnienia.
Dynia w kuchni.
Dynia jest składnikiem zapiekanek mięsnych i rybnych, farszu, zup, sałatek, marynat, wypieków. Z dyni można piec chleb. Walory smakowe dyni podnoszą zioła: ziele angielskie, pieprz czarny, goździki, kardamon. Do przygotowania potraw wykorzystuje się świeży, gotowany i pieczony miąższ.
Przepisy z dynią w roli głównej:
- Brioszki drożdżowe bułeczki dyniowe z cynamonem
- Risotto dyniowe z korzennymi przyprawami
- Kluski śląskie ziemniaczane z puree dyniowym
- Dyniowe czerwone curry z kawałkami kurczaka
- Zupa dyniowa krem z dyni i jabłka
- Pumpkin spice latte – kawa z syropem dyniowym
Odmiany dyni w kuchni.
- Dynia zwyczajna – do marynat, do zup, do smażenia, pieczenia i gotowania.
- Dynia piżmowa w kształcie ogromnej gruszki, bez włókien – idealna do zup, zapiekanek, podstawowy składnik chleba, bułeczek, ciast i deserów.
- Dynia Muscat de Provence – do marynat, do pieczenia, do dań z makaronem i placków.
- Dynia makaronowa – do marynat w occie, do warzywnego spaghetti (po ugotowaniu rozpada się na przypominające makaron pasemka).
- Dynia Hokkaido, jedyny rodzaj dyni, który ma miękką skórkę, można jej nie obierać, nadaje się do gotowania na parze, do zapiekania, do gęstej zupy i deserów.
- Dynia ozdobna – niejadalna, różne kształty i kolory.
- Patison zwany dynią talerzową – przede wszystkim na przetwory.
Dyniowe ciekawostki.
- Dynię uprawiano już 3000 lat p.n.e., odkryli ją Indianie (tereny dzisiejszego Peru), którzy wierzyli, że dynie powstały z ciał zmarłych bogów, były przedmiotem kultu. Dynia również stanowiła składnik potraw, a po wydrążeniu miąższu służyła jako naczynie.
- W 1976 roku Bob Ford wyhodował dynię ważącą 204 kilogramy.
- Ben Meier, Szwajcarski architekt w 2014 roku wyhodował największą dynię na świecie o wadze 1054 kilograma, tym samym ustanowił Rekord Guinnessa.
- W XVI wieku określano ją jako afrodyzjak dla mężczyzn, którzy chętnie sięgali po dynię zwłaszcza w noc poślubną.
- W Azerbejdżanie na trudno gojące rany, choroby skórne stosuje się odwar z kwiatów dyni.
- Tybetańczycy zalecają dynię przy chorobach wątroby, nerek, serca przy wrzodach żołądka i dwunastnicy.
- Ciasto dyniowe jest jednym z przysmaków z okazji Święta Dziękczynienia. Pierwszą wzmiankę pomysłu na deser, dyni na słodko, znaleźć możemy w pierwszej amerykańskiej książce kucharskiej, Amelii Simmons z 1796 roku, przepis na „budyń dyniowy zapieczony w cieście”.
- Dekoracyjna dynia z wydrążonymi zębami to symbol tradycji Halloween. Wywodzi się z celtyckiego święta religijnego Samhain, wierzono, że duchy zmarłych powracają na ziemię.
- Istnieje około 800 odmian dyni, tylko 200 odmian jest jadalnych.
- Dynia jest delikatnym warzywem, zalecana jest jako pierwsze warzywo, które można podawać niemowlakom.